Charlotte Salomon voor beginners
Wie was Charlotte Salomon?
Charlotte Salomon wordt in 1917 in Berlijn geboren. Ze groeit op in een creatief milieu als enige dochter van een Joodse chirurg en verpleegster, die elkaar tijdens de Eerste Wereldoorlog ontmoet hebben.
Als ze negen jaar oud is, overlijdt haar moeder plotseling. Aan de griep, wordt haar verteld. Vier jaar later hertrouwt haar vader met een beroemde zangeres.
Een tragische geschiedenis
Na de Kristallnacht, waarin synagogen in brand worden gestoken, Joodse winkels, bedrijven en scholen worden verwoest en Joden worden vermoord, stuurt haar vader haar uit voorzorg naar haar grootouders, die in Zuid-Frankrijk een veilig onderkomen hebben gevonden.
Daar pleegt haar oma zelfmoord en vertelt haar opa dat zelfmoord veel voorkomt in de familie. Naast een tante blijkt ook haar eigen moeder zelf een einde aan haar leven te hebben gemaakt.
Om dit te verwerken, en zelf niet volledig door te draaien, besluit Charlotte Salomon iets 'waanzinnig bijzonders' te doen.
De Kristallnacht (9-10 november 1938) uit Leven? of Theater?
Waar is Charlotte Salomon bekend van?
Ze trekt zich terug en schildert de ene na de andere gouache (waterverfschildering). Met intense kleuren reflecteert ze op haar tragische familiegeschiedenis. Twee jaar en ruim achthonderd gouaches later is het af. Ze noemt het werk Leven? of Theater?
Leven? of Theater? heeft de vorm van een muziektheaterstuk, een 'driedelig zangspel', zoals Salomon het zelf noemt. Er zijn personages - die erg lijken op mensen uit haar omgeving, maar nét een beetje anders zijn - akten, scènes, monologen, dialogen en verwijzingen naar muziek.
Animatiefilm Charlotte (2022) met Keira Knightley als Charlotte Salomon
Zangspel in drie delen
Deel 1: de proloog
Beschrijft Salomons jeugd in Berlijn tot 1937. Haar moeder pleegt zelfmoord (al wordt haar verteld dat ze aan de griep is overleden), ze gaat naar de middelbare school, haar vader hertrouwt met een bekende operazangeres, de nazi's komen aan de macht en ze gaat naar de kunstacademie.
Deel 2: het hoofddeel
Gaat over haar grote liefde: de zangpedagoog Alfred Wolfsohn (die in het werk Amadeus Daberlohn heet) en die ingehuurd werd door haar stiefmoeder. Hij is 21 jaar ouder dan Salomon en heeft in Leven? of Theater? niet alleen een relatie met haar, maar ook met haar stiefmoeder.
Deel 3: de epiloog
Dit laatste deel behandelt Salomons verblijf in Zuid- Frankrijk van 1939 tot 1942. De Tweede Wereldoorlog breekt uit, haar oma pleegt zelfmoord en ze begint aan Leven? of Theater?
Charlotte & Amadeus uit Leven? of Theater?
Handig om te weten
Wil je meer weten over Charlotte Salomon? Wij beheren haar complete werk sinds 1971.
De gouaches van Leven? of Theater? zijn erg fragiel, daarom wordt het complete werk niet permanent tentoongesteld. In het Joods Museum kun je steeds zes verschillende gouaches uit het werk zien.
Online is het complete werk te bekijken.
We hebben ontzettend veel informatie over Charlotte Salomon. Van (privé)foto's en brieven tot biografieën, naslagwerken en (video)interviews. Deze zijn allemaal te bekijken in ons kenniscentrum.
De personages in Leven? of Theater? zijn uitvergrote karakters van mensen uit het leven van Charlotte Salomon. Ze geeft ze namen die in klank of betekenis iets over hen zeggen en neemt hun levens genadeloos onder de loep. Het is niet altijd duidelijk wat feit of fictie is.
Charlotte Salomon werd op 24 september 1943 samen met haar man Alexander Nagler, met wie ze drie maanden eerder getrouwd was, opgepakt door de Gestapo. Bij hun aankomst in Auschwitz, op 10 oktober 1943, werd Salomon meteen vermoord. Nagler overleed op 1 januari 1944 aan uitputting als gevolg van dwangarbeid.