Dé art deco synagoge van Nederland
Aan het Obrechtplein in Amsterdam-Zuid staat een van de mooiste art deco synagoges van Nederland. Maar de Rav Aron Schuster Synagoge heeft ook een vleugje Amsterdamse School en stijlkenmerken van befaamde architecten als Berlage, Dudok en Frank Lloyd Wright.
Markant is de synagoge zeker. Het kubusvormige gebouw heeft een hoge vierkante toren die als een uitroepteken boven de omringende huizen uitsteekt. De buitenkant is streng en sober, met luifels en smalle langwerpige ramen. Wie goed kijkt, ziet vlak onder de dakrand Torarollen en een menora, vermomd als beeldhouwwerken.
De bouwstijl is kenmerkend voor de Joodse architect Harry Elte (1880-1944), die de Obrechtsjoel in 1927 en 1928 ontwierp. Hij was een leerling van H.P. Berlage, een invloedrijke architect die Amsterdam talloze aansprekende gebouwen naliet. Elte gebruikte ideeën van zijn leermeester, maar liet zich ook inspireren door de Hilversumse stadsarchitect Dudok en zijn Amerikaanse collega Frank Lloyd Wright.
In tegenstelling tot de buitenkant is het interieur juist rijk ingericht, met invloeden van de Amsterdamse School en art deco. De vestibule is bekleed met een marmeren lambrisering en bij de ingang staat een lichtblauw geglazuurde aardewerken fontein. De eikenhouten banken zorgen voor een warme sfeer in de overwegend zwart-witte inrichting. Opvallend zijn de zes glas-in-loodramen aan beide kanten van de sjoel. Ze symboliseren de twaalf stammen en de feestdagen van het Joodse volk.
Elte ontwierp de synagoge in de jaren twintig toen steeds meer joden de traditionele jodenbuurt rond het Waterlooplein verruilden voor het nieuwe stadsdeel Zuid. Na de Tweede Wereldoorlog werd de Obrechtsjoel het centrum van het religieus-Joodse leven in Amsterdam. Van 1942 tot 1973 was de synagoge, met onderbreking van de Tweede Wereldoorlog, de standplaats van opperrabbijn Aron Schuster (1907-1994), naar wie het Joodse gebedshuis later is vernoemd.
De orthodoxe sjoel is nog steeds in gebruik en is de grootste nog functionerende Asjkenazische synagoge in Amsterdam. De diensten worden echter steeds minder bezocht, waardoor de sjoel op een andere manier bezoekers wil trekken. ‘Daarom organiseren we rondleidingen en lezingen’, zegt bestuurslid Paula Blocq. ‘Ook denken we na over concerten in de toekomst.’
In samenwerking met het Joods Cultureel Kwartier worden in vitrines ceremoniële objecten tentoongesteld, zoals de Toramantel die gebruikt is bij de opening. Blocq: ‘Er bevinden zich zoveel objecten in het depot. Het is toch zonde om die daar te laten staan? Ik hoop dat we nog veel meer kunnen laten zien, bijvoorbeeld het Amsterdamse zilver.’
In de synagoge is iedereen welkom, dus ook niet-joden, buurtbewoners, Amsterdammers en toeristen. Iedereen moet de kans krijgen om deze prachtige art deco synagoge met eigen ogen te bewonderen. ‘De bouwstijl is uniek, terwijl dit bij veel mensen helemaal niet bekend is. Daar willen we iets aan doen.’
