Joodse Woordenboek

De belangrijkste begrippen uit de joodse cultuur uitgelegd en geillustreerd.

• A
• Adar- twaalfde maand van het joodse jaar
• Aletta Jacobs
• Amoed- lessenaar voor voorzanger in synagoge
• Amoedkleed- kleed voor de lessenaar van de voorzanger
• Aramees- zustertaal van Hebreeuws
• Aron hakodesj- kast voor Torarollen in synagoge
• Asjkenazische Joden- Hoogduitse joden, uit Midden- of Oost-Europa
• Av- vijfde maand van het joodse jaar
• B
• Babylonische ballingschap- ballingschap van joden in Babylon sinds 586 voor de algemene jaartelling
• Bar mitswa- religieuze meerderjarigheid van joodse jongen
• Bat mitswa- religieuze meerderjarigheid van een joods meisje
• Begraafplaats- Op een joodse begraafplaats mogen graven niet geruimd worden.
• Begrafenis- Een joodse begrafenis vindt liefst binnen 24 uur na overlijden plaats.
• Begrafeniskom- kom voor rituele reiniging bij joodse begrafenis
• Begrafenisregister- register van joodse begrafenissen
• Besamiemhouder- bus met specerijen gebruikt bij afsluiting van sjabbat
• Besnijdenis- het besnijden van de voorhuid van een joods jongetje
• Besnijdenisattributen- instrumenten gebruikt bij besnijdenis
• Besnijdersdiploma- diploma van bevoegd besnijder
• Bijkerk- kleine joodse gemeente
• Bima- verhoogd platform in synagoge
• Bimakandelaar- kandelaar op rand van bima
• Bimakleed- kleed op tafel op bima
• Bruidsgordel- gordel die bruid en bruidegom symbolisch aan elkaar verbindt
• Burgerlijke gelijkstelling- joden kregen in ons land in 1796 burgerrechten
• C
• Chalitsaschoen- schoen bij chalitsaceremonie
• Challe- gevlochten sjabbatbrood
• Challekleedje- kleedje voor over challe
• Challeschaal- schaal waarop challe ligt
• Chanoeka- Inwijdingsfeest
• Chanoekia- kandelaar voor Chanoeka
• Chazan- voorzanger in synagoge
• Chesjvan- achtste maand van het joodse jaar
• Chewra kadiesja Gemiloeth Chassadiem- begrafenisvereniging
• Choepa- joodse huwelijksceremonie
• D
• Diaspora- joodse ballingschap
• E
• Eliabeker- beker voor de profeet Elia, als onverwachte gast
• Eloel- zesde maand van het joodse jaar
• Estherrol- bijbelboek Esther
• Etrog- citrusvrucht gebruikt bij Soekot
• Ets Haim- (bibliotheek van het) Portugees-Israëlietisch Seminarium
• G
• Gabai- penningmeester of bestuurder van synagoge
• Gebedenboek- boek met joodse gebeden
• H
• Haftara- afsluitende lezing uit bijbeldeel Profeten
• Hagada- Pesachverhaal
• Halacha- joods-religieuze wetgeving
• Haskala- joodse Verlichting
• Havdala- rituele afsluiting van sjabbat of feestdag
• Havdalastel- attributen voor de havdalaceremonie
• Hebreeuws- Semitische taal waarin onder meer Tenach geschreven is
• Hechsjer- koosjerverklaring
• Hoofdsynagoge- leidende joodse gemeente
• Huissynagoge- synagoge in woonhuis
• I
• Ijar- tweede maand van joods jaar
• Ivriet- Hebreeuwse term voor Modern Hebreeuws
• J
• Jaartijd- jaarlijkse herdenking van een sterfdag
• Jaartijdkalender- kalender met jaartijd volgens joodse jaarindeling
• Jaartijdlicht- licht dat onderdeel uitmaakt van rouwgebruiken
• Jad- hand; aanwijshandje bij voorlezen uit Tora
• Jiddisj- taal van asjkenazische joden
• Jom Hasjoa- herdenkingsdag van in WO II vermoorde joden
• Jom Haätsmaoet- Israëlische onafhankelijkheidsdag
• Jom Kipoer- Grote Verzoendag
• Jonas Daniël Meijer
• Joods Nationaal Fonds- fonds voor bos- en landbouwprojecten in Israel
• K
• Kaddiesj- gebed bij o.a.begrafenis
• Kalender- kalender van joods jaar, dat een maanjaar is
• Kasjroet- joodse spijswetten
• Keppel- kalotje
• Ketoeba- xxx
• Ketoeviem- Geschriften, het derde deel van Tenach
• Kidoesj- heiliging, ceremonie bij afsluiting sjabbat of feestdag
• Kislev- negende maand joods jaar
• Kohaniem- joodse priesters
• Kol Nidree- gebed op Jom Kipoer
• Koosjer- ritueel geoorloofd
• Koosjerloodje- loodje bevestigd aan koosjere vleesproducten
• Koosjerstempel- stempel op koosjere zuivelproducten
• L
• Levieten- afstammelingen van Levi; tempeldienaren
• Leviraatshuwelijk- zwagerhuwelijk
• Liberaal jodendom- progressieve richting binnen jodendom
• Loelav- palmtak of plantenbundel voor Soekot
• Loelavhouder- houder voor de loelav
• M
• Mageen Davied- zespuntige davidster, symbool van jodendom
• Manna- brood uit de hemel
• Matzekleedje- kleedje om de matzes voor Pesach
• Mediene- provincie, alles buiten Amsterdam
• Menora- zevenarmige kandelaar
• Metaheerhuis- reinigingshuis bij joodse begraafplaats
• Mezoeza- kokertje aan deurpost
• Mikwe- ritueel bad
• Minjan- quorum van tien mannen voor bepaalde gebeden
• Misjna- leer; verzameling joodse wetten
• Mitswot- geboden; goede daden
• Mizrach- oosten; bord dat oostelijke richting aangeeft
• Moheel- ritueel besnijder
• N
• Nederlandse Zionistenbond- bond die Nederlandse joden hielp naar Palestina te emigreren
• Neer tamied- eeuwig brandende lamp
• Neviiem- Neviiem
• NIHS- Nederlands Israelitische Hoofdsynagoge
• NIK- Nederlands Israelitisch Kerkgenootschap
• Nisan- eerste maand van joods jaar
• O
• Omer- omertijd, periode tussen Pesach en Sjavoeot
• Omerkalender- kalender waarop dagen van de omertelling
• Opperconsistorie- bestuurslichaam van joodse gemeenten
• Opperrabbinaat- zetel van de hoogste rabbijn van het land
• P
• Palestina-pioniers- pioniers die in Palestina in de landbouw gingen werken
• Parnas- bestuurder van joodse gemeente
• Parochet- gordijn voor kast met Torarollen
• Pesach- joods paasfeest
• Poeriem- Lotenfeest
• Poerimbord- bord voor geschenken met Poeriem
• Priesterkan en -schaal- schaal of kan voor rituele reinging
• R
• Rabbijn- joods leraar en rechter in halachische kwesties
• Rimon- granaatappel
• Ringsynagoge- joodse gemeente die onder hoofdsynagoge valt
• Rosj Chodesj- eerste dag van een joodse maand
• Rosj Hasjana- Joods Nieuwjaar
• Rouw- joden rouwen zeven dagen, gezeten op (krukjes laag bij) de grond
• S
• Sederschotel- schotel bij Pesachmaaltijd
• Sefardische Joden - joden uit Spanje, Portugal, Midden-Oosten of Noord-Afrika
• Seider- maaltijd op de eerste avond van Pesach
• Seiderschotel- schotel bij Pesachmaaltijd
• Simchat Tora- feest van Vreugde der Wet
• Sivan- derde maand van joods jaar
• Sjabbat- joodse rustdag
• Sjabbatklok- klok die de duur van sjabbat aangeeft
• Sjabbatlamp- lamp die al voor sjabbat wordt aangedaan
• Sjabbatoven- oven om sjabbatspijzen in warm te houden
• Sjabbatpaal- paal die op sjabbat een bepaald gebied omheint
• Sjavoeot- Wekenfeest
• Sjema- een van de belangrijkste joodse gebeden
• Sjemini Atseret- slotfeest van Soekot
• Sjemonee esree- Achttiengebed
• Sjevat- elfde maand van joods jaar
• Sjnoderboek- registratieboek van giften voor goede doelen
• Sjoelchan Aroech- codex van joodse wetten en regels
• Sjofar- ramshoorn
• Soeka- loofhut
• Soekot- Loofhuttenfeest
• Spinoza
• Synagoge- joods gebedshuis
• Synagogedienst- dienst (op sjabbat) in synagoge
• T
• Tachrichien- doodskleren
• Talliet- vierkante gebedskleed met kwasten aan hoeken
• Talmoed- gezaghebbend joods boek met commentaren en discussies
• Tammoez- vierde maand van het joodse jaar
• Tazza- collecteschaal voor Poerimgiften
• Tefillien- gebedsriemen
• Tenach- Oude Testament, joodse bijbel
• Tevet- tiende maand van joods jaar
• Tien Geboden- basis van de joodse wet, in Tora
• Tisja be'av- vastendag op 9 av
• Tisjri- zevende maand joods jaar
• Toe Bisjvat- Nieuwjaarsfeest van de bomen, op 15 sjevat
• Tora- eerste vijf boeken van Oude Testament; joodse wet
• Torahuls- kastje voor de Tora
• Torakroon- kroon die de Torarol versiert
• Toramantel- omhulsel van de Torarol
• Torarol- perkamenten rol waarop de Tora geschreven staat
• Toraschild- schild dat op de Toramantel hangt
• Torawikkel- stoffen strook voor het oprollen en opbrengen van de Torarol
• W
• Wasfontein- fonteintje voor ritueel handenwassen
• Z
• Zionisme- het streven van joden naar een eigen staat in Zion