In de Hollandsche Schouwburg: Walter Süskind - Uniek materiaal van een verzetsheld

Archief
tot 31 mei

​In 2012 was de Nederlandse oorlogsspeelfilm 'Süskind' in de bioscoop te zien. Deze film vertelt het verhaal Walter Süskind (1906-1945), hoofd van het Joodse personeel in de Hollandsche Schouwburg, en van de redding van kinderen uit de Crèche. De Hollandsche Schouwburg presenteerde ter gelegenheid daarvan van februari tot mei 2012 een vitrine met uniek materiaal rondom zijn persoon, zoals familiefoto's en onlangs verworven objecten. Ook werd een wandeling aangeboden langs belangrijke plekken in de buurt, waaronder het woonhuis van Süskind.

Tot 1940 was de Hollandsche Schouwburg in de Plantage Middenlaan een populair theater in Amsterdam. In juli 1942 vorderden de nazi's de schouwburg als verzamelplaats voor deportatie van Joden. Tienduizenden Joden uit Amsterdam en omstreken moesten zich er melden of werden er onder dwang naartoe gebracht en wachtten vervolgens daar op hun deportatie naar doorgangskamp Westerbork en verder naar de concentratie- en vernietigingskampen. Hun kinderen werden ondergebracht in de tegenovergelegen Crèche.

Walter Süskind werd in 1906 in Duitsland geboren. Süskind bezat de Nederlandse nationaliteit omdat zijn grootouders Nederlands waren. In 1938 werd hij in nazi-Duitsland ontslagen omdat hij Joods was. Hij vertrok met zijn vrouw naar Nederland. Tijdens de Duitse bezetting van Nederland werd Süskind in 1942 weer ontslagen. Bovendien moest zijn gezin van Bergen op Zoom naar Amsterdam verhuizen. Toen op 20 juli 1942 de Hollandsche Schouwburg ging functioneren als verzamelplaats voor deportatie werd Süskind aangesteld als hoofd van het Joods personeel en kwam hij in dienst bij de Joodse Raad. Dat Joods personeel bestond uit artsen, verpleegsters, mensen die de registratie uitvoerden en voedsel uitdeelden, schoonmakers en medewerkers van de afdeling ‘Hulp aan Vertrekkenden’. Süskind was verantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken in het gebouw. Hij sprak vloeiend Duits en kende de mentaliteit van de bezetter, zo kon hij het vertrouwen van de Duitse bewakers winnen die altijd in de Hollandsche Schouwbrug aanwezig waren en toezicht hielden. Met dit vertrouwen heeft Süskind vanuit zijn functie verzet kunnen plegen en was hij betrokken bij de ontsnapping van vele mensen uit de Hollandsche Schouwburg en Joodse kinderen uit de Crèche.

Recht tegenover de Hollandsche Schouwburg was de Crèche gevestigd. Vanaf oktober 1942 werden zowel Joodse als niet-Joodse kinderen gescheiden van hun ouders hier ondergebracht en verzorgd, in afwachting van hun deportatie. Vrijwel direct legde Süskind contact met Joop Woortman van de NV-verzetsgroep en kon op kleine schaal al kinderen ongezien wegsmokkelen uit de Plantage Middenlaan. Zij werden elders in onderduik gebracht. In januari 1943 toen het naastgelegen pand leeg kwam te staan omdat de bewoners waren gedeporteerd nam Süskind intrek in dat huis. Contact met meerder verzetsgroepen verliep toen eenvoudiger. In 1943 organiseerde Süskind samen met Henriëtte Pimentel, directrice van de Crèche een goede ontsnappingsroute voor Joodse kinderen. Personeel van de Hervormde Kweekschool en leden van vier verschillende verzetsgroepen waren nauw betrokken en brachten de kinderen in relatieve veiligheid. Vrijwel direct legde Süskind contact met Joop Woortman van de NV-verzetsgroep en kon op kleine schaal al kinderen ongezien wegsmokkelen uit de Plantage Middenlaan. Zij werden elders in onderduik gebracht. In januari 1943 toen het naastgelegen pand leeg kwam te staan omdat de bewoners waren gedeporteerd nam Süskind intrek in dat huis. Contact met meerder verzetsgroepen verliep toen eenvoudiger. In 1943 organiseerde Süskind samen met Henriëtte Pimentel, directrice van de Crèche een goede ontsnappingsroute voor Joodse kinderen. Personeel van de Hervormde Kweekschool en leden van vier verschillende verzetsgroepen waren nauw betrokken en brachten de kinderen in relatieve veiligheid.

Op 25 september 1943 werd Süskind gearresteerd op verdenking van illegaal werk. Drie dagen later mocht hij terug naar huis, maar in de nacht van 28 op 29 september werd de familie Süskind opegepakt en naar doorgangskamp Westerbork gedeporteerd, net als de laatste Joden die nog in Amsterdam woonden. In 1944 volgde deportatie naar Theresienstadt en vandaar naar het vernietingskamp Auschwitz, waar zijn vrouw, dochter en moeder direct na aankomst zijn vermoord. Toen het Sovjet leger aan het oostfront Auschiwtz naderde werd het kamp door de nazi’s ontruimd. Süskind samen met tienduizenden gevangenen werd te voet op zogenaamde ‘Dodenmarsen’ naar het westen gestuurd. Walter Süskind bezweek tijdens die tocht, zijn sterfdatum is na de oorlog op 28 februari 1945 bepaald.

De Hollandsche Schouwburg is momenteel een monument ter nagedachtenis aan de Joodse slachtoffers van de naziterreur, een plek om stil te staan bij hun levens en de Joodse gemeenschap waar zij deel van uitmaakten.

Er wordt gewerkt aan een grootschalige vernieuwing van het gebouw. Samen met de tegenovergelegen Hervormde Kweekschool zal de Hollandsche Schouwburg vanaf begin 2024 het Nationaal Holocaust Museum vormen.

Deze tentoonstelling is niet langer te bezoeken.
Bekijk de agenda voor actuele tentoonstellingen en activiteiten.

Relevante artikelen bij deze tentoonstelling (indien beschikbaar)